ŞABLONLAR ve ŞABLON ÇEKİMİ
Manuel şablon çekim sırası
- Müşteriden gelen desenin önce renk ayrımı yapılır.
- Renk ayrımı yapıldıktan sonra renkliye sıralama yapılır.
- Sıralama kontürden fon kalıbına göre yapılır.
- Desen no verilir ve desen şablon kartı açılır.
- Hangi kumaş türüne basılacaksa ve desen renklerine göre meshler belirlenir.
- Şablonlar düzenli bir şekilde iki kişi tarafından kutudan çıkartılır.
- Şablonun yuvarlak olmasını sağlamak için her iki tarafına yuvarlak çemberler takılır.
- Krevik asitle çemberler yıkanır ve 15 dakika bekledikten sonra bol suyla yıkanır ve kurutucuya alınır.
- Çıkarılan şablonlar yuvarlak halini alması için pişirme dolabına atılır ve 180 derecede bir saat pişirilir.
- İşlem tamamlandıktan sonra şablonun iki baş kısımları bantlanır. Bantlanmasının sebebi emülsiyonun akımını sağlamak içindir.
- Desenin hassasiyetine göre emülsiyon belirlenir. Ona göre lak çekilir.
- Laklanan şablonlar hafif ısıda 5 veya 10 dakika kurutulur ve çekilmiş hale getirilir.
- Çekilen her şablon suyla dolu teknenin için konur. 10 dakika bekletilir.
- Tekneden çıkarılan şablon ışıklı yıkama makinesinde suyla ve süngerle iyice yıkanır.
- Yıkanan şablonların tekrar ışıklı lavaboda üzerindeki desenin açılıp açılmadığı kontrol edilir.
- Herhangi bir problem yoksa şablon kurutmaya atılır ve kurutulur.
- Kurutmadan çıkarılan şablon tekrar ışıklı lavaboda kontrol edilir.
- Şablonda problem yoksa şablon pişirme dolabına atılır ve 180 derecede 2 saat pişirilir ve sertleşmesi sağlanır.
- Dolaptan çıkan şablonlar başlık takma sehpasına konur.
- Şablonlar desen boyuna göre kesilir ve başlıklar yapıştırıcı sürüldükten sonra başlık takma makinesinde 20 dakika kurutulur.
- İşlem bittikten sonra şablon kontrol için ışıklı lavaboda rütuş kontrolü yapılır ve baskıya hazır hale getirilir ve baskıya teslim edilir.
*
Şablon kutuların nakliyesi nasıl yapılır
Taşınma esnasında paketler iki kişi tarafından taşınmalıdır.
Şablon Kutuları nasıl depolanır
1.Aynı ölçülerde maksimum altı adet kutu üst üste konulabilir.
2.Üst üste konulacak kutular hiç bir zaman farklı ölçülerde olmamalıdır.
3.Şablon kutuları yanlamasına, baş aşağı ve duvara dayatılarak konulamaz.
4.Şablon kutuları destek tahtalarının üzerine konulamaz.
Şablonları kutudan çıkartma
1.Şablon kartonunu iki kişi ile düz bir masaya koyun.(Masa boyutunun şablon kutu ebadında olmasında fayda vardır)
2.Zımba tellerini uzaklaştırarak ve yapışkan bandı uzunlamasına bir bıçak ile keserek şablon ambalajını açınız.
3.Başlık kapağını açarak kutuyu açınız.
4.Mesafe parçalarını uzaklaştırarak şablon içi korumalarını dışarı çıkarınız.
Şablon boşaltma teknesinin ayarlanması
1.Şablon kutusunun yüksekliğini ölçünüz.
2.Soldaki askıyı bu yüksekliğe, sağdaki askıyı ise 1 cm. daha alçağa ayarlayınız.
3.Şablon paketini iki kişi ile dar tarafından kaldırınız.
4.Paketi daha yüksek olan sol tarafa yerleştiriniz.
5.Sol taraftaki baskı askısını dikkatlice şablonların üzerine indiriniz. İçerideki birinci şablonu 10-20 cm. dışarı çekiniz.
6.Sağdaki baskı askısını indiriniz. Askı dışarı çekilmiş olan şablonun üzerine oturmalıdır.
7.Daha sonra tüm şablonu dışarı çekiniz ve sağ askıyı tekrar yükseltiniz.
8.Her iki şablon ucuna bir germe halkası yerleştiriniz.
9.Paketten çıkarılan şablonları kontrole götürülmek üzere iki kişi ile tekneden çıkartınız.
İşleme almadan önce sıfır şablonlara yapılacak işlemler
-Şablon aparatına konularak sırayla eldiven ile çıkartılır. Kutudan çıkan şablonlar oval olduğu için şablonun her iki tarafına çelik çemberler takılarak 160 santigrat derecede 1 saat polimerize edilerek tam daire biçimi alması sağlanır.
-Şablon üzerinde toz ve yağ tabakası olduğu için;
-Yağ sökücü
-Kromik asit
-Şablonun lak çekilmeden önce, sodalı su ile yıkanması gerekir. Son zamanlarda üretilen şablonlarda yağ bulunmadığı iddia edilmesine rağmen, her işletme kendisi için doğru olanı deneme –yanılma yoluyla bulmalıdır.
-Şablon meshleri farklı olduğu için (25 ila 215), çekilecek desene basılacak kumaşın aksına göre şablon seçilir.
Burada hatırlatmak istediğimiz bir konu da çekilen her desen için güzel bir arşiv oluşturulmalıdır.
Arşivde:
-Çekilen her rengin mesh ve şablon markasının ve açısının kaydı tutulmalı,
-İşletmede birden fazla çekim makinesi varsa bunların değerlerinin kaydı ayrı ayrı tutulmalı,
-Basılan kumaş cinsinin kalite, gramaj ve nitelik bilgileri (ileride bir şablon kırılması durumunda tekrar çekilen şablonun aynı değerleri tutabilmesi için) kayıt altına alınmalı
-Farklı bir kalitede kumaş gelmesi halinde daha üretime verilmeden, numune masasında alınacak sonucun gözlemlenmesi büyük fayda sağlayacaktır.
Lak çekimi; Manuel Çekim
-Lak çekme odasının ışığa duyarlı olması gerekmektedir.(sarı aydınlatmalı olmasında yarar vardır)
-Oda sıcaklığının 18 santigrat derecenin altında veya üstünde olmaması gereklidir. Sıcaklık sabit olmalı ve pozlama makinesine yakın bir yerde olmalıdır.
-Şablon lakının tramlı ve ince desenler için daha ince olması, çekim sonrası desenin açılıp açılmaması konusunda kolaylık sağlar.(125 mesh ve üstü kalıplar için)
-Kalın meshlerde (20-80 arası)lak’ın biraz kalın olması, baskıda yaşanabilecek rötuş ve dökülmeler açısından daha iyi sonuç verir.
-Laklama süresi 1980 cm. kalıplar için yaklaşık 17-18 dakika, kurutma dolabında 18 santigrat derecede yaklaşık 30 dakika kurutulmalıdır.
-Manuel çekimlerde çekim yapılmamış, lakı yapılmış bir şablonun bekleme süresi en fazla 8 saattir. Bu saatten sonra emisyon ve mikromat özelliğini yitirmeye başladığı için, çekim sırasında desenlerin yer yer açılmadığı görülür.
Laserle şablon çekimi (Laklama Sistemi)
-Bilindiği gibi laser çekimi, yakma sistemi ile yapıldığı için sablonların uzun süre laklı beklemesinin herhangi bir sakıncası yoktur.
-Laserde çekilecek kalıpların emülsiyonları sert olmalıdır. (Manuel sistemlerde emülsiyon yumuşaktır. İki sistemde bariz lak farkı vardır)
-Laser çekimi yapılacak kalıpların çok düzgün ve kırışsız olmasına dikkat edilmelidir. Laklama esnasında çift rakle ile laklama kullanılır. Aşağıdan yukarı laklama kullanılır.
– Rakle lastik uçlarının yuvarlak olmasını, daha düzgün emülsiyon çekilmesini sağlar. Kısacası şablona dengeli ve çok ince emülsiyon çekilmelidir.
-Laser çekimi için lakın içerisine ekstradan çözücü koymaya gerek yoktur. Bu, sadece maliyeti arttıracaktır. Bildiğiniz gibi emülsiyon yapışkan, mikromat da ışığa hassas olduğu için çözünürlük görevi yapmaktadır.
Manuel film çekimi
-Önceden laklamış olduğumuz şablonumuzu çekim makinesine takarız. 0.5 Bar hava vererek şablonun gerilmesini sağlarız. Filmi, yani negatifi -şablon çapına göre sararak negatifin raport boyundan fazla yerlerini kesip- sık aralıklarla bant atarak keseriz. Film boyu örneğin 70 cm. ise, filmin bittiği ve şablonun desen çekilmediği bölümü yaklaşık 30 cm. kapatırız.
-Birinci pozlamayı yaparız. Pozlama yaparken 2 dakika ışık vererek negatifin şablon üzerinde pozitif etki yapmasını sağlarız. Deseni şablonun üzerinde tamamen pozladıktan sonra filmi (negatifi) şablonun üzerinden alırız. Makinenin havasını boşalttıktan sonra su dolu havuza koyarız. Yaklaşık 15-20 dakika beklettikten sonra çıkarıp bol temiz suyla ve pamukla hafif bir şekilde yıkarız. Şablonun iç kısmını da süngerle yıkayarak desenin daha da netlik kazanmasını sağlarız.
-Desenleri çekilmiş şablonları baskıya hazırlamanın zamanı gelmiştir. Şablonları önce kurutarak; ışık masasında gözden geçirerek tıkalı, rötuş yapılacak yerleri gözetlenerek işlemleri yapılır. Şablonun iki tarafına başlığını, yardımcı yapıştırıcılar kullanarak yapıştırırız. Deseni çekilen şablonların baskıda uzun ömürlü olmaları için 180 santigrat derecede 2 saat kuru sıcakta pişirerek sertleşmesini sağlarız. Mumyalama sisteminin, manuel sistemden tek farkı film kullanılmamasıdır. Diğer işlemler aynıdır.
Laser çekimi
-Laser çekimlerde en çok dikkat edilecek hususların başında şablon mesh seçimi gelir. Desenlere göre şablon meshi iyi seçilmelidir. Ayrıca, çekim yapacak elemanların da teknik eğitimlerinin çok iyi olması gerekmektedir. Laser çekimlerde devir ve focus ayarı çok önemlidir.( dönme hızı, focus mercek ile şablon arasındaki yakma mesafesi)
-Üretim çekimi yapmadan önce, özellikle ekose yarım ton ve halfton degrade desenler de mutlaka test çekimi yapmak daha sağlıklı olur.
-Bütün işlemler yapıldıktan sonra desen çekimi yapılır. Çekimi biten şablonlara başlık takılır. Daha sonra ışıklı masada son kontrol yapılır.
Şablon malzemeleri
-Rötuş lakı (polimerize sonrası kullanılır)
-Başlık yapıştırıcılar
-Emülsiyon
-Bikromat
-Sertleştiriciler (film için)
-Soğuk dökücüler
-Başlık ve başlık sökücüler
Laseri oluşturan gazlar
-Helyum
-Azot
-Karbon
Başlıkları yapıştırma
Baskı makinesine götürülmeden önce şablonlara doğru başlıkların yapıştırılması gerekmektedir. Başlıklarda aranacak kalite kriterleri şöyle sıralanabilir;
1.Yuvarlaklık
2.Ağırlık
3.Uygunluk
4.Materyal
Şablonlara başlık takılması
1.Başlığın yapıştırılması için şablon istenen uzunlukta kesilmelidir.
2.Şablonu sehpanın üzerine yerleştirin ve her iki ucundan ve iç tarafından 3 cm. kadar ince bir zımpara kâğıdı ile zımparalayın (kestiğiniz şablonun artıklarını temizlemiş olursunuz).Daha sonra uçucu bir temizlik maddesi ile (aseton) temizleyin.
3.Şablona ve başlığa bir spatül yardımıyla yapıştırıcı madde sürün (yapıştırıcının hiçbir noktada kalınlık yapmamasına dikkat ediniz).Başlık ve yapıştırma aletinin tipine göre bir veya iki komponentli yapıştırıcı kullanılır.
Çalışma Şekli
1 – Makineyi istenen baskı genişliğine ayarlayın.
2 – Başlığı makineye yerleştirin.
3 – Şablonu destek kelepçelerine yerleştirin.
4 – Şablonu bir pense yardımıyla boşluğa itin.
5 – Şablonun sabit tarafındaki aks noktasının başlıktaki aks noktasına uymasını sağlayın.
6 – Şablon ucu ile başlık gövdesi arasında 1 mm mesafe bırakmaya dikkat edin.
7 – Her iki destek kelepçesini kapatın.
8 – Başlığı ayarlanabilir tarafından şablonun içine itin.
9 – Rapor büyüklüğünü makine tipine ve yapıştırıcı madde tipine uygun yapıştırma ünitesine göre ayarlayın.
10 –Isıtma ünitesini açın.
Yapıştırma işlemi esnasında fazla yapışkanın dış tarafta kalmasını sağlayın. Baskıya vermeden önce Kalan fazla yapışkan temizlenmelidir.
LAKLAMADAN DOĞAN PROBLEMLER
1)Boyuna Çizgiler
Sebep: Lak iyi karıştırılmamıştır. Lakı önceden hazırlayıp, dinlendirin.
Çözüm: Lakı iyice karıştırın, filtreden geçirin ve havalandırın. Kullanmadan önce süzün.
2)Lak viskozitesi düşükse
Çözüm; Lakı talimatlara göre kullanın.
3)Kötü rakle
Sebep: Yapışkan bant iyi yapıştırılmamıştır.
Çözüm: Rakleyi temizleyin, bandı dikkatlice, buruşturmadan yapıştırın. Raklenin yıpranmamış olmasına dikkat edin.
4) Lakta, kapta veya raklede tanecikler
–Şablonlar düzgün kesilmemiştir.
-Şablonlar yuvarlak değildir.
-Şablonlar temiz değildir.
-Laklama makinesi terazilenmemiştir.
Çözüm: Lakı temizleyin, kabı ve rakleyi temizleyin, lakı süzün.
Şablonları düzgün kesin.
Şablonları talimatlarına göre yuvarlaklaştırın.( SAAT/ 180°C)
Şablonları kullanmadan temizleyin ve yağları uzaklaştırın.
Laklama makinesini düz zeminde terazileyin.
5)Enine çizgiler
Sebep:
– Laklama makinesindeki titreşimlerdir.
-Çift rakle asılı kalmıştır.
Makineyi yeniden ayarlayın, lak kabının hareketini kontrol edin.
Çift rakle tutucuya sabitleyin.
6) Kaptaki Lak seviyesi çok yüksek
Sebep:
–Lak içeri akmıştır.
-Şablonun yağı sökülmemiştir veya kötü sökülmüştür.
-Şablonlar düzgün kesilmemiştir.
Çözüm:
-Seviyeyi indirin.
-Şablonun yağını dikkatlice uzaklaştırın.
-Şablonları düzgün kesin.
7)Laklama makinesinin etrafında hava cereyanı varsa
Çözüm: Hava cereyanını kesin.
8)Lak çok inceyse
Sebep: Şablon tipi/lak viskozitesi/laklama hız orantısı yanlıştır.
Çözüm:
–Lak kalınlığını ayarlayın.
-Viskozite ve/veya laklama hızını şablona uygun seçin.
9)Hava kabarcıkları varsa
Sebep: Lak iyi havalandırılmamıştır.
Çözüm: Lak’ı filtreleyin.
YÜZEY PROBLEMLERİ
Balıkgözü:
Sebep: Hassaslaştırılmış lak iyi değildir.
Çözüm: Yeni lak karışımı hazırlayın.
Sebep: Hassaslaştırılmış lak çok eskidir.
Çözüm: Yeni şarj veya yeni parti lak kullanın.
Sebep: Lak çok yeni ve iyi havalandırılmamıştır.
Çözüm: Lakı kullanımdan önce en az 12 saat havalandırın, dinlendirin ve süzün.
Sebep: Şablonlar yağlıdır.
Çözüm: Şablonlardaki yağı iyice temizleyin.
Sebep: Atmosferik problemler vardır.
Çözüm: Laklama bölümünün temiz havaya ihtiyacı vardır.
Boyuna şeritler
Sebep: Yanlış inceltmedir (Lak çok kalın).
Çözüm: Lak, laklama hızına uygun olarak inceltilmelidir.
Sebep: Kirli şablondur.
Çözüm: Şablonlar kullanmadan önce temizlemeli ve yağları sökülmelidir.
Sebep: Yanlış yapışkan bandı kullanılmıştır.
Çözüm: Doğru bant seçimi yapılmalıdır.
Sebep: Şablonda tahribattır.
Çözüm: Şablonlar çok dikkatli kullanılmalıdır.
Bulutlu görünüm
Sebep: Lak çok fazla inceltilmiş, lak ve/veya pigment çökmesi meydana gelmiştir.
Çözüm: Önerilen maksimum inceltmeyi aşmayınız.
Problem: Aynı polimerize dolabında, aynı anda şablonların yuvarlaklaştırılması ve polimerizasyonu.
Çözüm: Şablon yuvarlaklaştırmada ve polimerizasyonunda ayrı dolaplar kullanın ve dolapların temizliğine dikkat edin.
LAKIN YÜZEYDE YAPIŞKAN KALMASI
Problem: Kurutmadan sonra yapışkanlıktır.
Sebep: Hava rutubeti çok yüksektir.
Çözüm: İyi bir klima dolabı kullanın veya bütün oda için klima sistemi kullanın.
Sebep: Kurutma süresi çok kısadır.
Çözüm: Kurutma süresini uzatın.
Sebep: Kurutma ile pozlama arasında yüksek rutubetli havada uzun süre bekletme yapılmıştır.
Çözüm: Şablonların mümkün olduğu kadar klima dolabında bekletilmesi gereklidir. Filmi sararken pudra kullanılabilir.
İNKİŞAF PROBLEMLERİ
Problem: Lak inkişaf etmez veya çok zor inkişaf eder.
Sebep: Yanlış hassalaştırıcı ve/veya yanlış orantı lak seçimi vardır.
Çözüm: Sadece orijinal hassaslaştırıcı ve istenilen orantıda kullanılmalıdır.
Problem: Lakın dökülmesidir.
Sebep: Lak çok eskidir.
Çözüm: Yeni hazırlanmış lak kullanın.
Sebep: Kurutma dolabında ısı çok yüksektir.
Çözüm: Kurutma dolabını 28 santigrat dereceye ayarlayın.
Sebep: Laklanmış şablonlar yüksek ısıda çok (beş günden)fazla bekletilmiştir.
Çözüm: Şablonları bekletmeyin.
Sebep: Pozlama süresi çok fazladır.
Çözüm: Test yaparak doğru pozlama süresi bulunmalıdır.
Sebep: Pozlama süresince aşırı ısı inkişafı vardır.
Çözüm: Pozlama lambası soğutulur.
Sebep: Film ve lak arasında kötü kontak vardır.
Çözüm: İşlem akışını gözden geçirin.
Filmin laklı tarafını şablona koyun.
Sebep: Gravür dairesinde hava rutubeti yüksektir.
Çözüm: Gravür dairesinin klima sistemini gözden geçirin.
Sebep: İnkişaf makinesinde su basıncı düşüktür.
Çözüm:
-Manuel inkişaftır.
-İyi bir duşlama ile şablonu yıkayın.
-Su basıncını kontrol edin.
-Püskürtme düzelerini temizleyin veya yenileyin.
– Düzelerini temizleyin veya yenileyin.
LAK KAPLAMANIN DAYANIKSIZLIĞI
Problem: Pozlanmış lak tabakasıdır.
Sebep: Uygun olmayan fotolak kullanılmasıdır.
Çözüm: Uygun lak kullanılmasıdır.
Problem: İnkişaftan sonra yeterince dayanıklı değildir.
Sebep: Fotolak eskidir.
Çözüm: Yeni hazırlanmış lak kullanılmasıdır.
Sebep: Eski hassaslaştırıcı kullanılması, yanlış hassaslaştırıcı cinsinin veya miktarının kullanılmasıdır.
Çözüm: Yeni hassaslaştırıcı kullanılması veya üretici tarafından tavsiye edilen ürünün doğru dozda kullanılmasıdır. Lakı süzün ve dinlendirin.
Sebep: Pozlama süresi kısadır.
Çözüm: Test sonucu bulunan pozlama süresinin uygulanmasıdır.
Sebep: Pozlamada yanlış ışık kaynağı veya eskimiş lamba kullanılması.
Çözüm: Lak üreticisi tarafından tavsiye edilen ışık kaynağının kullanılması. Ömrü biten lambanın değiştirilmesidir.
Sebep: Şablonların kurutulma süresi çok kısadır.
Çözüm: Lakın yapışkanlığının geçmesine kadar şablonların kurutulmasıdır.
Sebep: Hava rutubeti çok yüksektir.
Çözüm: Klima dolabı veya klima sistemi kullanılmasıdır.
Sebep: İnkişaf ısısı çok yüksektir.
Çözüm: Su ısısı 30 derece santigrat dereceyi geçmemelidir.
İNKİŞAFTAN SONRA OLUŞAN HARELER varsa,
Sebep: Lak karışımı
Sebep: Fotolak çok eskidir.
Çözüm: Yeni fotolak kullanın.
Sebep: Uygun olmayan depolama şartlarıdır.
Çözüm: Lakı serin ve karanlık ortamda saklayın. Donma noktasının altına düşmeyin.
Sebep: Lak/hassaslaştırıcı oranında hata, yanlış inceltmedir.
Çözüm: üreticinin tavsiyelerine uygun davranın.
Sebep: Yanlış inceltmedir.
Çözüm: Laklamadan önce şablonları tamamen kuruttuktan sonra, klima dolabında veya klima şartlarında bekletin. Dolabın temizliğine dikkat edin.
Sebep: Pürüzlü ve kırık şablonlardır.
Çözüm: Kaliteli şablonlar kullanın.
lSebep: Eşit olmayan lak tabakasıdır.
Çözüm: Şablonları tavsiye edildiği gibi yuvarlaklaştırın ve yağını sökün. Temiz rakle ve lak kabı kullanın.
Sebep: Lakın kurutma süresi çok kısadır.
Çözüm: İyi bir klima dolabında %30-%50 relatif rutubette, önce şablonları 30 santigrat derecede hava sirkülasyonu ile kurutun.
Sebep: Uygun olmayan kurutma şartlarıdır.
Çözüm: Pozlamadan önce şablonları max 30 santigrat kurutun.
Sebep: Çok soğuk ortamda depolanmış şablonların pozlanmasıdır.
Çözüm: 30 derecede kurutun.
Sebep: Pozlama süresi kısadır.
Çözüm: Lak üreticisinin tavsiyelerine göre istenen ışık kaynağıyla ve testler sonucu belirlenen şartlarda pozlama yapın.
Sebep: Kirlenmiş filmdir.
Çözüm: Sadece temiz UV ışığı geçiren filmler kullanın.
Sebep: Pozlama esnasındaki çok yüksek ısı inkişafıdır.
Çözüm: Pozlama lambasının soğumasını sağlayın. Lambanın temizliğine dikkat edin.
Sebep: Yetersiz manuel inkişaftır.
Çözüm: Penta ve Nova şablonları makine ile inkişaf ettirin.
Sebep: Makine ile yetersiz inkişaftır.
Çözüm: Programını kontrol edin ve en az 2 dakika sonra inkişafını yapın. Temiz suyla son inkişafını yapın. Püskürtme düzelerini temizleyin veya yenileyin. İnkişaf makinesinin kaplamasını yenileyin.
Sebep: Uygun olmayan su kalitesidir.
Çözüm: Yumuşak su kullanın.
Ekrem Hayri Peker
Kimya Mühendisi
